Хула, поклеп

Гъибат

ХIакьинусса кьини бугьтан-гъибат, маз баву жула оьрмулуву укунмасса, бигьасса иш кунма чIалачIи хьуну бур, муниясса зарал цуксса буссарив кIулну бунугу. КIия инсан ххюра минутIрал мутталий цачIу бацIарча, чара бакъа цаманая ихтилат байбивхьуну, ганан ххуй къабизанмур учай. ДакIнихтуну, ихIсанналий гъибатрая мурахасшиву тIалав дуллалимий жувухва чансса.

Ца-цавайннан бюхъай гъибат бавриясса зарал, мунил бунагьшиву къабувчIлай бикIан. «На щялмахъ буслай акъарахха, бусса за тIий ура!» – тIун бикIай цаппара. Амма жунма кIулну бикIан аьркинссар, щялмахъ буслай ухьурча, му бугьтан хъанахъишиву, тIайламур буслай ухьурча – гъибат хъанахъишиву.

МухIаммад Идавсил [саллаллагьу алейгьи ва саллям] увкуссар: «Гъибат – му вила динналул уссияту ганан тIааьн къабизансса махъ учавури». АсхIабтурал цIувххуссар: «Му тIайласса бухьурчагурив?» Идавсил [саллаллагьу алейгьи ва саллям] жаваб дуллуссар: «Ина тIутIимур тIайласса бухьурча, му гъибатри, тIайласса бакъахьурча – му бугьтанни (бурушин, бакъу бишаву)» (Муслим, хадис №4796).

Ибну ХIажар аль-Аскьалани тIисса аьлимчунал бувсун бур Имам ан-Нававинаяту: «Гъибат – вила динналул уссияту ганан ххуй къабизанмур цаманахь бусавури – чурххая, динналия, дунияллувумуния, хасиятрая, оьрчIая, нитти-буттая, хъуслия, щарссания, янналия, багьу-бизулия, тяхъашивруя, пашманшивруя» (ФатхIуль-Бари, 17/207).

Аьлимтурал луттирдаву ккаккан бувну бур гъибат буван ихтияр дусса ва чара бакъа буван аьркинсса цаппара кIанттурдугу. Имам Ан-Нававинал «Риязу-ссалихIин» тIисса луттирдаву увкуну бур: «КIулну икIу, тIайласса, шариаьтрайсса мурадрайн иян бюхълай бакъахьурча, гъибат буван бучIиссар ряхва кIанттай»:.

Аьрза бувайсса чIумал

Вийва цаманал зулму бувну бухьурча, ихтияр дуссар суд-диван буваншиврул ягу инава зулмулува ххассал уван бюхъайманал хьхьичI гъибат бувну, винма цаманая бивсса заралунния бусан.

Бунагьирттавун агьсса инсан тIайла ацIан уван ягу аьй дуван аьркинсса кIанай махъ учиншиврул

Мукунсса чIумал бучIиссар: «Пулансса инсаннал укунсса бунагь буллай ур, ява та маитара мукун буллан», – куну бусан. Амма бунагь буллалима кьюкьин уван, ягу хIазран бусан къабучIиссар.

Цумур-бунугу масалалул хIакьираву шариаьтрал хIукму имамнахь ягу аьлимчунахь цIухлахисса чIумал

Мукунсса чIумал бучIиссар бусан ва инсаннал укунсса даву дурунни, мунин шариаьтрал цукунсса кьимат бишлай буссар, куну. Амма хъинссар цIа къаувкуну, уку-тукунсса тIул дуллалисса инсаннал хIакъиравусса хIукму цукунссар, куну цIуххин.

Мусульман заралунния буруччиншиврул

– Инсан кулпат буван ягу дахху-ласулул арарду бахIин, ягу хъус аманатрайн дулун, ягу къатта ласун ва м.ц. ччай ухьурча, бучIиссар цIуххаву дуван, инсан цукунсса урив кIул уван. Вихьва цIуххирча, бусангу аьркинссар.

– Дин лахьлахьисса инсан тIайла бакъасса ххуллу бувгьуманаяту кIулшиву ласлай ухьурча, бусан аьркинссар, та инсаннаяту архну икIарча хъинссар, куну.

– Къуллугърайсса инсан цала даву дуван къаччай ягу къахъанай ухьурча, мунаяр лавайманахь бусан аьркинссар, миккугу бунагь бакъассар.

Инсан загьирну, нач дакъа бунагьру буллай ухьурча

Инсан щиятучIав нач дакъа хIантту хIачIлай, халкьуннаща хъус хъямала дуллай ва мукунна цаймигу лайкь дакъасса тIуллу дуллай ухьурча, мунаятугу инсантурахь бусан бучIиссар. Мунаву цайминнан зарал бакъасса диялдакъашивуртту духьурча, ми кIицI лаган къабучIиссар.

Чулий цIа учаву

Инсан халкьуннаву машгьур хьуну ухьурча ялун цIанийну, масала, «аьрччама», «мурчIима» ва м.ц., бучIиссар му цIа учин, инава щияту буслай уссарав кIул хьуншиврул. Бюхъавай ялун цIа кIицI къаларгун бувчIин буварча хъинссар.

Ас-Салам кказит: лак/02/2017.