Кулпатрансса насихIатру, наставление для семьи

Кулпатрансса насихIатру, наставление для семьи на лакском

Кулпатрансса насихIатру, наставление для семьи
Кулпатрансса насихIатру, наставление для семьи

ЦIакьсса кулпат – гьарца кьини бихьлахьисса захIматрал хIасилли. Гьарица кулпатрал ахIвалхIал лавай баву мурадрай архIалну къуццу тIун аьркинссар кIивагу – лас ва щар. Учалагума буссар «КIива лачIурчан кьун бутайссар» тIисса.

На цикссагу чивчуссар щар хьуну махъ хъамитайпа ци зун аьркинссарив ва мунин ци дуллан къабучIиссарив бусласисса макьалартту. Утти ттун пикри хьунни ласнал цала кулпат рязий ва ххари баву мурадрай цукунсса урагала дуллан аьркинссарив бусласисса макьала чичин. Ташулуву хъамитайпа талихI буну бикIаншиврул чIявусса затру къааьркинссар. Аммарив буссар кулпат рязий бувансса цикссагу затру. Жува тIурча гьашиву дуванну цаппараннуй.

Авкьусса ва иминсса ласнаясса тIалавшиннарду.

1. Гъалгъа тIун кулпатращал

Лякъияра чIун зула кулпатращал гъалгъа бувансса. ЦIухху-бусу бувара мунил ишру цукун бурив, цукун ларгун дурив мунил кьини. Хъамитайпалун ласнал цихара аякьалий дурсса жуав хъинну ххирассар. НахIусса жуаврал хъамитайпа бассан бувайссар. Аякьа, къулагъас даву дакъассагу, аьркинну бухьурчан булувара хъаннин мюнпатсса маслихIатру ва дакI дувансса ихтилатру.

2. Кулпатрах вичIи дишаву бакъассагу, аьркинссар мунил тIутIимургу баян.

Гьарицагу инсаннан ччиссар цалва тIутIимур цаманал лалавсун. Хаснува мукун бикIан аьркинссар кулпатраву ласнал ва щарнил дянив. Мунияту, хIарачат буван аьркинссар кулпатрал бусласимуних вичIи дишаван. Агана, инава кулпатращал гъалгъа тIий ухьурчан, бюхъавай телефонналухух, ягу телевизорданухух къалавгун, мунил ихтилат къуртал хьунцIа вичIи дишин аьркинссар. ДакIний бити – ласнал чулухасса чансса духьурчангу ургъил дакъашиврул хъамитайпалул бакIравун цикссагу аьркин бакъасса ва хайр бакъасса пикрирду буххайссар.

3. Кулпатрай цIими баву.

Хъамитайпалул дакI хъинну кIюлассар ва ччяни къаччан бикIайссар. Мунияту, лас цала кулпатрал чулухунай хъинну личIлулну ва дакI цIимину икIан аьркинссар. Цанчирча, цикссагу иширттаву хъамитайпалун гьассар так цала ласнал чулухасса мукъуйнусса чIарав ацIаву.

4. Иминну ва хъинну икIаву.

Гьай-гьай, адиминал инсан кулпатрал бакI дургьумари. Мин-тийн бакъа мунахри цинявннал вичIигу дишин, хIурматгу буван аьркинсса. Амма, вай цимурца дахчин къааьркинссар цала кулпатрал чулухунмай хъинбала-хъиншивуртту даврихун. Кулпатраха дуллайсса хъиншивурттайнугу, хъиннува лахъа-хъун хъанахъиссар адимина цувагу.

5. ЗахIматсса чIумал кумаг баву, чIарав ацIаву.

Хъамитайпа – му хъинну заэвсса ва гъарибсса рухIри. ЗахIмат-жапагу мунин бигьа бакъассар. Мунияту, адиминан аьркинссар гьарица ишираву кумаггу бувну, мудан аякьалий икIан. Миннатри нигьа маусара. Мунийну адиминал инсаннал кьимат ялавай къабагьайссар, ягу муная «хъамитайпалух вичIи дихьу» къашайссар. Ялунгума, Хъунасса заннал вийнма вихшала бувсса хъамитайпалул чулухунмайсса хIурмат-кьиматрайну хъиннува лавай шайссара.

6. Ссавур дуну икIаву.

Яла захIматмур тIалавшиннагу ва хъанай дур. Амма, жунма цинявннан кIулсса куццуй, цуксса ссавур дурдив инсаннал миксса чIявусса мархIаматирттан лайкь айссар мукунсса инсан Хъунасса Заннал. Диял дакъашивуртту духьурчангума зула кулпатрай, хIарачат бувара ссавурданий ацIан.

7. Ихтиваршиву дуллан.

Гьарицагу ташулувусса хъамитайпа хIарачат буллан бикIайссар цила ласная цинма бурувччуну бикIансса, мюхчансса ва цIакьсса «чIира» буллан. Мяйжаннугу, мунивугу хъуннасса агьамшиву дуссар. Ихтиваршиву дуван кIулсса лас гьарица ишираву цала кулпатрал ялув авцIун аякьалий икIан буржлувссар.

8. Хъамитайпа бяйкьирчангу сси къабивзун, паракьатну икIан хIарачат баву.

Хъамитайпа бяйкьусса кIанттур-давугума аьй-бювкьурду дуллан къааьркинссар. Мукунсса иширттаву нигьа бусан бувсса хъамитайпа, гьарица цила бивзусса шаттирая нигьа бусласи шайссар. Нажагьлий, бяйкьуну бухьурчангума паракьатну бувчIин буван аьркинссар ва тIайласса насихIат бусан аьркинссар.

9. Барчаллагь учин нач мадари.

Хъамитайпалун хъинну агьамссар цила кулпатраха бувсса захIматран кьимат бищаву. Мяш къавхьуну, барчаллагь улучара нахIусса дукра дурний, ягу инава бивхьусса бигар биттур бувний. КIицI лагияра, зува бивхьусса бигарду анавар хъиннарай ва жаваблувну биттур байшиву. Вих шияра, мунийну зула кулпатирттал зува хъиннува гъирарай рязий буллантIишиву. Амма, шиккугу дакIний битияра, хъиннува цIарду дуллангу къабучIишиву. Бусравшиву ялув бухIлангу къабучIиссар.

10. РувхIанийсса итххяххаврил ялувгу бацIан аьркинссар.

Жула рувхIанишиву хьхьичIуннай даву – му жулва ва дунияллийн лявхъуну, жуйва ялув бивхьусса буржирдавасса ца яла агьаммурди. Мунияту, кулпатрал бакIчинал – адиминал ли рувхIанийшиву хьхьичIуннай даврил жаваб дулун аьркинссагу. Кулпатрал рувхIанийшиву хьхьичIуннай даврицIун, адимина цувагу махъун агьлан къабучIиссар. Бавкьусса кулпатрал цачIун хьуну дуллалисса давурталли гьанугу цIакь бизайсса. Умуд бур, вай маслихIатирттайну кулпатирттал дянивсса арарду цIакь дуванссар ва цаннан ца бувчIлай личIанссар тIисса. Бюхттулсса Заннахьгу чIа тIий бура бусурманнал кулпатру буручча ва мюхчан бува тIий.