Убратусса МухIаммад-хIажи

Мухаммад убринский, лакские шейхи, валии и алимы

Убратусса МухIаммад-хIажи
Мухаммад убринский

Убратусса МухIаммад-хIажи

Аьлил арс МухIаммад увну ур Убрав 1678 шинал. ЧIивисса чIумала га ивкIун ур хъинну дуккаврил гъира бусса. Му дуклай ивкIун ур яруссаннал шяраватусса Кьудукьиял Мусал арс МухIаммадлучIа, муния махъ цаппара цаймигу аьлимтурачIа.

Оьрмулул 17 шинаву га лавгун ур элмулул кIулшивурттал хъирив аьрабусттаннайн. МухIаммад Убри ивну ур чIявусса билаятирттайн – Йемен, Египет, Саоьд Аьрабусттан.

Щейх МухIаммад СалихI

Ца ппурттуву га дуклай ивкIун ур Йеменнал щейх МухIаммад СалихIлучIа. Щейх МухIаммад СалихIлучIан Дагъусттанная дуклан бувкIун бивкIун бур шама жагьилсса оьрчI. Гайннан ччай бивкIун бур щейхнаяту элму сиррул раббани (Заннал яла кьюлтIмур элму). Га элму кIулманаща ччимур даву дуван бюхъайссар тIар, ганая хъунмасса гужрал заллу шайссар тIар. Мунияту га элму ччи-ччиманан лахьхьин дувайссагу диркIун дакъар.

Щейхнал гьарца мутааьлим ххал увайсса ивкIун ур, га элму лахьхьин дуван лайкьсса урив ягу акъарив. Ххал бувайсса ххуллурдугу жура-журасса бивкIун бур. Сирру раббани элму лархьхьуминнал оьрму кутIасса бикIайссар тIар, ягу ганал хьхьичIунсса инсан ивчIайссар тIар.

Щейх МухIаммад СалихIлул жагьилтурахьгу цичIав къаувкуну, гай захIматсса давуртту дуллали бувну бур. Цаппара хIал хьувкун, жагьилтурал ссавур кIюла дуклан диркIун дур. Ца зурува гайннавасса ца шавай лавгун ур, кIива зурува гамагу лавгун ур.

ЛивчIун ур так ца МухIаммад Убри. Щейхнал цIувххуну бур: «Ина циван авцIура, вищалми шаппай лавгуннихха?» - куну. МухIаммад Убриналгу: «На ивчIаннин ссавур дуванна, анжагъ сирру раббани элму лахьхьин бюхъарча» – увкуну жаваб дуллуну дур. Щейх МухIаммад СалихIлулгу га ссавур дусса унутIий, цIагу дурну лахьхьин дурну дур сирру раббани элму.

Яла мунияр махъ МухIаммад Убри дуклай ивкIун ур Накьшубанди тIарикьатрал щейх Шамуллал Мурад бин Аьлича, суфийтал хIадур байсса мурадийячIа. Тийх уссаксса хIаллай ганан лавхьхьуну бивкIссар личIи-личIисса мазругу.

МухIаммад-хlажинал библиотека

Жагьилсса аьлимчу МухIаммад Убри тих уна цаннияр ца ххуйсса луттирду машан ласлай, батIлан ивкIун ур. Аммарив тиккусса кIанттул закондалин бувну, кьатIаллил инсаннан мукунсса луттирду баххан ихтияр къадиркIун дур.

МухIаммад Убринал бувцуну бур цанма кулпатну тихасса душ. Цува тиха махъунай нанисса чIумал ганал кулпатрахь цащалва Дагъусттаннай бачу увкуну бур, амма та рязи хьуну бакъар.

Аьрабнал билаятирттаяту Убринал лавсун увкIун ур арулва балчаннуйсса луттирду. Цала буттал шяраву ганал бувну бур цIусса мизитгу, мизитрал чIарав чаклин биссайсса кьуллагу.

Му кьулла хIакьинусса кьинигу сагъну бур. МухIаммад-хIажинал ххаллилсса библиотекалуву бивкIун бур мукьазарва лу. Ца заманнай Имам Шамиллулгума га библиотекалува лу лавсун бивкIссар тIар. Убриннал библиотекалулгу, мадрасалулгу хъунмасса кIану бувгьуссар элму гьаз давриву, элмулухсса гъира ххишала бавриву.

Село Убра

Село Убра (Фото: as-salam.press).

МухIаммад Убри зий ивкIун ур кьадину Вихьуллал шяраву, яла Дагъусттаннал дазуя арх бакъасса Шаки тIисса Азирбижаннал шагьрулий. ЛивчIмур оьрму бувтун бур Убурдал шяраву.

Цала караматрал каши ганал нажагь дакъа ишла къадувайсса диркIун дур.

Мутааьлимтал

МухIаммад Убринал бивкIссар чIявусса мутааьлимтал: МухIи-ннал Дамадан, Ссугъращиял АьбдурахIман ва ПирмухIаммад, Ахттиял РахIманкъули, Ширваннаясса Халид Сулайман, щейх Исмаил Курдамери. Убурдал МухIаммад-хIажи угьара хьувкун, ганачIан элму лахьхьин увкIун ур Кумиял СалихI-апаннигу.

Угьарасса оьрмулуву МухIаммад Убри лавгун ур хIажлив. ХIажлияту зана хьуну ца нюжмардувун 1746-ку шинал рабиоьл-ахир зурул 13-нний дунияллия накьлу хьуну ур. Га увччуссар Убурдал хIатталлил ялтту чулий. МухIаммад-хIажи Убринал чIарав увччуну ур ганал наслулиятусса аьлимчу Асадуллагь.

Я Аллагь, ганал барачат ва шафааьт Кьиямасса кьини жуйнгу биян бува!

Аь. Хlажиева. «Лакрал диндалул агьлу»