Нюжмар кьини дурну къахъинмур
Нежелательные действия пятничного дня

Что нежелательно делать в пятницу?
Бусурмансса халкьуннал дур арулва гьантлий цал тикрал шайсса байран – нюжмар кьини. Му кьини бувсса хъинбалалух, эбадатрах цамур чlумалнияр гьарзасса чири шайссар.
Му кьини дувайсса эбадатирттава яла агьаммургу хъанай бур арамтурал мизитраву нюжмар-чак баву. Аьраб мазрай нюжмар-чаклийн «Джумаь» учайссар, мунил мяънагу – «цачIун батIаву» тIиссар.
Шариаьтрал кьамул буллалисса багьана бакъанува нюжмар-чак кьабитан ихтияр дакъассар. Мукун кьабитан кьаст дуллалиминнан хIадисраву баян бувну бур: «Оьзру бусса багьана бакъанува шанма нюжмар-чак кьабивтманал дакIний мунапикьшиврул мугьру бищунтIиссар». (АхIмат, Абудавуд, ТIабарани).
Нюжмар-кьини бюхъавай ччяни мизитравун бучIарча хъинссар.
Ссапар бахIаву
Нюжмар кьини бюхъавай эбадатран хас дуван аьркинссар, мунияту бюхъавай ххуллийн буккаву къахъинссар. Ххулллийн уккарча нюжмар-чак къабувну личIаншиву кIулну бунува уккаву бунагьссар, хIарамссар. Мукунма, нюжмар хьхьуну ххуллийн буккавугу аьлимтурал хъинчулий ккаккан бувну бакъар. Имам Гъазалил «Ал-ИхIяъ» тIисса луттираву чивчуну бур: «Нюжмар хьхьуну ссапарданийн увкманаха малаиктурал оьккисса дуаь дувайссар».
Дахху-ласу
Кьуръандалуву увкуну буссар (мяъна): «Нюжмар-чаклийн оьвтIисса азандалул чIу баяйхту, дахху-ласу кьадитияра. Анавар буккияра мизитравун…» («Ал-Джума» суралул 9-мур аят)
Нюжмар чак буван буржлувсса инсаннан къабучIиссар дахху-ласу дуллан мизитрава нюжмар-чаклил кIилчинмур азан (акбар) учайхту. (КIилчин акбар учайхту имамнал хIутIба байбишайссар). Му чIумал маша баву хIарамсса бунугу, дурсса дахху-ласулул икьрал хIисавссар.
Имам Нававил «Мингьаж» тIисса луттираву чивчуну бур, кIилчинмур акбар увкуну махъ дахху-ласу дакъасса, цаймигу нюжмар-чаклихун дахчиласисса давуртту, касмурду дуллан къабучIишиву, бунагьшиву.
Мизитраву ихтилат баву
ЧIявуну мизитраву хIисав шай имамнал хутIба ккалаккисса чIумал, ихтилатру буллай, хъярчру буллалисса инсантал, хаснува жагьилтал. Миннан жула диндалувусса ца агьамсса масъала къакIулхьунссар ягу хъама битайхьунссар.
Имам хутIба ккалай айивхьукун, ганах вичIи дишин аьркинссар, куннащал ку гъалгъа тIун къабучIиссар. Сайки, гъалгъа тIутIиманахь «кьаикIу» учингума къабучIиссар, канил ишира дурну бувчIин буван аьркинссар. ХIадисраву увкуну бур: «Нюжмар кьини вила чIарав щяивкIманахь «ВичIи диша» учирча, ина лайкь дакъасса тIул дурссар» (Ал-Бухари, Муслим). Ва хIадисрава аьлимтурал лавсун бур хутIба буллалисса чIумал зума бахълан къабучIиссар тIисса хIукму.
ХIасил, нюжмар кьини ляличIисса, агьамшиву ларайсса духьувкун, бюхъавай ва кьинилул низам сакин дуван аьркинссар эбадатру гьарзану дувансса куццуй. Нюжмар-кьинилул хIурмат ляличIиссар.
Муслим Аьбдуллаев.