Бархъаллал Мухlаммад

Мухlаммадлун учайва чIивиний - Маллай. Ва цIа гу лирчIун дур щалла ванал оьрмулий.

Бархъаллал Мухlаммад
Шейх Сайфулла-Кади Башларов, на фото посередине. Мухаммад (Маллай) балхарский (слева). Справа, Гасан Гузунов

Мухаммад (Маллай) из селения Балхар Акушинского района

Маллай увну ур Бархъаллал шяраву. Ганан тIайласса цIагу диркIун дур МахIаммад. Аммарив чIивиний, оьрчIнийра ларчIсса чулий цIа Маллай лирчIун дур щалла ванал оьрмулий. Маллайл буттал МахIмудлул ххюва оьрчI бивкIун бур – шанма душ ва кIия арс.

ЧIана-чIивимагу кулпатраву ивкIун ур Маллай. МахIмуд цува ивкIун ур мискинсса хъу-дугьу. Ганал ххуйсса такьвалий Кьуръан дакIних буккайсса бивкIун бур, аммарив МахIмудлун мукьцIалла шин хьусса чIумал ивкIуну ур.

Диндалул гьанурду

Ятинсса Маллай Кьуръан лахьлай ивкIун ур Мирза-кьадиначIа. Бархъаллал шяраву бивкIун бур мукьва мизит. Циняв шяравусса мизитирттаву кьадитурал оьрчIан лахьхьин байсса бивкIун бур Кьуръан, шяраву Кьуръан лахьхьин къабувсса оьрчI къаитайсса ивкIун ур. Мирза-кьадинан Маллай хъинну ххирасса ивкIун ур. 

Ганан Маллай цащалва мавлудрайн, диндалул мажлисирттайн уцайсса ивкIун ур. Маллайл караматсса ххуйсса такьвалий Кьуръан буккайсса бивкIун бур. Шяраву мизитраву азангу учайсса бивкIун бур. Му бакъассагу, Маллайн диндалул вяъзарду назмулий чичлангу лавхьхьуну бур.

Старая мечеть. Селение Балхар. (Фото из архива Каландаровой Мариян).

Бархъарав диндалул дуккаву къуртал шайхту, Маллай лавгун ур дуклан чIаххурайсса ЧIаящиял шяравусса щайхначIан МахIаммад-апанниначIан. Щайх МахIаммад-апаннинал кьамул увну ур цачIана Маллай. Гайннал дянив дайдирхьуну дур гужсса хIалашиву. Щайхнал ганая увну ур цала мурид ва лахьхьингу бувну бур гьарца цанма кIулсса кьюлтIсса диндалул элмулул зару.

МахIаммад-апанни ясир гьан увсса чIумал, щайхнал Маллайн аманат увну ивкIун ур цала ятинну личIлачIисса чIивисса арс Оьмар. Цала чIун хьувкун, Маллай инсантурая кьюлтIну лагайсса ивкIун ур ЧIаяхьхьун кумаг бан щайхнал ниттичIангу ва арсначIан ОьмардучIангу.

Гъумукун изаву

Маллай чурххал лахъ акъасса, къалиправу авкьусса, хъунисса лухIисса яругу бусса, хасиятрал хъинну хIалимсса, кIукIлусса адимина ивкIун ур.

Мухаммад (Маллай) балхарский. (Фото из архива Каландаровой Мариян).

Ганал ихтилат байсса бивкIун бур лагьну, хIалимну, ваца такьвалий дуаь ккалаккисса кунма. Ца кьини Гъумук хIажлив нанисса хIажийтурал дуллалисса мавлудрайн агьну ур Маллай цала диндалул элмулул дустуращал. Маллайл га мавлудравух хIала хьуну ур. Ганал чIунил хIайран бувну бур циняв гъумучиял диндалул аьлимтал. Гайннал маслихIат бувну Маллай Гъумучиял Хъун мизитравун увцуну ур. Мукун цала ацIния арулва шинаву Маллай агьну ур Гъумукун.

Караматсса чIу

Маллай Хъун мизитраву мавлуд дуклай айивхьукун, мизитравусса агьалинал гъалгъарду, щурщурду левщуну, лагмара гьарца зад пахъ дагьайсса диркIун дур. Караматсса бюхттулсса ганал чIу кIичIиравунгума баяйсса бивкIун бур. Аьламатсса чIунил махIаттал ва хIайран байсса бивкIун бур мизитравун бавтIсса халкь.

Ялу-ялун лахъ хъанайсса ганал чIунил асар дакIурдивух бивщуну лагайсса бивкIун бур, тIааьнсса такьвалул щалла мизит бувцIусса агьлу цийнува цивппа бакъа ганах вичIи дирхьуну лякъайсса бивкIун бур. Маллайл буклакисса чIунил инсаннал дакIнивун асар бутлай аьжаивну чурххавун бюхлай, чурххал хIал баххана хъанай, цийнува цивппа яру мукьал буцIайсса бивкIун бур.

Мавлуд къуртал хьуннин къабавцIуна аьжаивсса хIал бивну лавгун бур мизитрава гиккун бувкIсса авадансса кулпатравасса жагьилсса душ – Гъумучиял ПатIимат. Цаппарасса чIун ларгун, Гъумучиял ПатIиматлулгу ва Бархъаллал Маллайлгу цанначIан ца чичлай бивкIун бур ччаврил чагъарду.

Гъазанишливсса мадраса

Гъумучату лавгун махъ, Маллай дуклай ивкIун ур Гъазанишливсса мадрасалуву. Гиккугу дуккаву къуртал дурну, лавгун ур вирд ласун ширван-щайхначIан. КIива барз Ширваннайгу бувну, щайхная вирдгу ларсун, зана хьуну ур Маллай Бархъарав.

Маллайл цала оьрму кулпатгу къабувну, диндалухун агьну элмулул луттирду ккалай, элму оьрчIан лахьхьин буллай, гьан бувну бур. Оьрмулул ряхцIаллий кIира шинаву азаллий урчIттуршлий кьуния мукьулку шинал Маллай ивкIуну ур.

Гъумучиял ПатIиматлул хIаллурдугу, чIюнгу, кIисригу, чалагъайгу цIанакулгу дур Маллайл гъанминначIа ядуллай.

На фото родственницы Маллая с его вещами. (Фото из архива Каландаровой Мариян).

Зиярат Мухаммада (Маллай) в селении Балхар

Зиярат Мухаммада (Маллай) в селении Балхар.

Зиярат Мухаммада (Маллай) в селении Балхар

Айшат Гаджиева: "Лакские шейхи, валии и алимы".