Зуль-хIижжа барз

Зуль-хIижжа барз хъанахъиссар мусульманнал яла ххирами зурдардивасса барзну

Зуль-хIижжа барз
Зуль-хIижжа барз

Месяц Зуль-хиджа

Хъиннува ххирассар му зурул хьхьичIсса ацIва гьантта. Му зурул 10-мур кьини дикIайссар мусульманнал яла хъуннамур байран – Кьурlбан-байран (Эд аль-АдхIа). Зуль-хIижжа зуруй мусульманlнал бувайссар динналул ца аслуну хъанахъисса ХIаж.

Му зурул 9-мур кьини Аьрафатрал кьини хъанахъиссар. Му кьини 1000-ва сура «ал-Ихляс» (Кьулгьу) бувккуну хъинсlсар. Идавсил [саллаллагьу алейгьи ва саллям] хIадисраву бувсун бур, му кьини азарва Кьулгьу бувккуманал циняв бунагьру шюшайшиву.

Цамур хIадисраву МухIаммад Идавс [саллаллагьу алейгьи ва саллям] тIий ур: «Аллагьнан яла ххирами кьинирду – Зул-хIижжа зурул хьхьичIсса ацIва гьантlтар». 

Му зурул хьхьичIсса 9-ра кьини, хаснува Аьрафалул кьини ва хьхьичIкьини зума дугьаву суннатссар, ХIаж буллалисса хIажитал личIаннин, миннал къадугьайссар.

ХIадисрайн бувну, вай гьантрай зума дургьусlса инсаннан ттурша лагъ тархъан увссаксса, ттуршва хIайван садакьалун буллусlсаксса, гъазаватрайн ттуршlва чу буллуссаксса чири буссар, Аьрафалул кьини дургьуманан – гайми кьиlнирдаяр кIилийну хъунмасlсар.

Вай гьантри эбадат дулlлай, мискинтуран садакьа буллай гьан дурну хъинсlсар. Цахлува Кьурбан бихlхан ччисса инсаннан гай ацIвагу гьантлий михьру ва бакIрайсса чIарарду кьукьаlву къахъинссар, цалва кьурбан бихханнин.

Имам Ибну ХIажардул «Аль-ФатхI» тIисса луттираlву чивчуну бур:

«Зул-хIижжа зурул хьхьичIсса ацIва гьантlлул даража муксса хъунмасса бушиврул савав цири чирча, вай гьантрай цамур чIумал цачIун къашайсса эбадатру цачIун хьуну дунутIийри – чак, зума, кьурбан биххаву, ХIаж».

Зуль-хIижжа барз хьуна бакьин аьркинссар дакIнихтуну циняв бунагьирттая тавбагу дурну, му гьарца мусульманlчувнал буржри. Тавбалуву буссар мусульманчувнал дуlнияллийсса ва ахиратравусса талихI.

ХIаж

Ва зуруй бикIайссар щала дунияллул бусурманнал яла хъунмур «конгресс» – ХIаж.

Жула машгьурсса «ГьунчIукьатIан» луттираву чивчуну бур:

«Исламрал рукнурдал ххюйлчинмур рукну – хIаж бавури. Мугу эбадатиртlтал яла ххираминнуятури. ХьхьичIунмайсса идавстуралlгу буллай бивкIссар. ХIатта, Адам [аьлайгьи салям] идавсил Гьиндуллавату (Индиянавату) ахьтта увкIун бувссар. Муниннин кIиазарда шинал хьхьичI малаиктуралгу буллай бивкIссар.

ХIаж буван ялув хьусса (каши дусса) инсаннал къабуварча, иман-ислам камил къашайссар. Къабувна ивчIарча, таракалия (инсан ивкIуну махъ кьадиртсса ирс) буван ялувссар. Къабуlварча мунал дарвачрах буlнагь личIайссар.

Му ялув бувссавагу хъунисса бунагьирттал аьфву буваншиврулли, хIаж баврил бакъа аьфву къабувайсса бикIавай тIий. Мугу оьрмулий цалли буван ялувсса. КIилчин, шамулчин бувмур суннатссар.

Кьасттирай, дакIгу марцI дурну Аллагьнахлуну хIажлийн увкIсса адимина Аллагьу Тааьланал иминшивруву икIайссар.

ХIаж бувну къуртал хьувкунгу, ниттил увсса кьини куна гьарца мюрщимий бикIу, хъунимий бикIу бунагьрая марцI шайссар. ХIатта, мунал дуаьлувух ивхьуну аьпа буваннав куманалссагу аьфву бувайссар.

Ца шагьи ХIажлил ххуллий харж буварча, мукьазарва шагьи цамур ххуллий цадакьалун буллуссаксса чири буссар.

Нитти буттахлу хIаж бувну цума ухьурчагу, мунан кIива хIаж чичайссар. Ца цанма, ца нитти-буттан. ИвчIайний хIаж бува куну, васийят къаlбувну ивкIусса инсаннаяlту хIаж бувманан цанмагу ца хIажлил чири буссар. ИвкIуманангу арулцIалва хIажлил чири буссар. ХIатта, цува ивчIайний цаятува хIаж бува куну васийят буварчаlгу, мунангу шанма хIажлил чири буссар».