Цалчинмур нюжмар-чак

Первый Джума намаз в Исламе, фото старой Мекки

Цалчинмур нюжмар-чак
Цалчинмур нюжмар-чак

Первый Джума намаз

Цалчинмур нюжмар-чак

Нюжмар-чаклил Исламраву ляличIиса кIану бугьлагьиссар. Мунин бувну, му чаклихсса чиригу хъинну хъунмассар. Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, хIадисирттавугу чIявуну кIицI лавгун бур нюжмарчаклил ххирашиву ва хъуншиву.

Аллагьу Тааьланал Кьуръандалуву увкуну бур «аль-Джумъаь» суралуву (мяъна):

«Нюжмар кьини чаклийн оьвтIун бивкIукун, зула дахху-ласугу кьадиртун чаклийн анавар буккияра».

Салман аль-Фарисил разияллагьу аьнгьу, бувсун бур Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, увкушиву:

«Нюжмар кьини чурхгу шювшуну (гъуслу бувну), шайкун марцIшивугу дурну, бакIрал чIарардая ва чурххая аьтрилул кьанкьгу дурну, мизитравун лавгун, чIаравминнахун ахкъачинну миву щяивкIун, Аллагьнал цайва бивхьусса чакгу бувну, имам хутIба буллан ивкIукун гъалгъагу къабуварча, мунал нюжмардул мутталий бувсса бунагьру шюшинтIиссар» (аль-Бухари).

Цамур хIадисраву увкуну бур:

«Багьана бакъанува цаннил хъирив ца шанма нюжмар чак личIан бувманал дакIний Аллагьнал бищунтIиссар нифакьрал мугьру» (Ибну Аьбдуль-Барр).

Щак бакъа, нюжмар кьинигу вайми кьинирдаяр даражалул ларайссар. Ца хIадисраву Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, увкуну бур:

«Кьинирдава яла ххуймур - нюжмар кьинири. Му кьини Аллагьнал Адам аьлайгьи салям, идавс ляхъан увссар, му кьини Адам аьлайгьи салям, алжаннавун увхссар ва мива уккан увссар. Кьиямасса кьинигу нюжмар кьини дучIантIиссар» (Муслим).

Та бувссар Исламрал тарихраву цалчинсса нюжмар чак?

Маккалив бусурманнан тамансса захIматшивуртту духIан багьссар чапурсса кьурайштурал чулуха, мунияту чак-эбадат кьюлтIну дувайсса диркIссар. Мискинсса ва заэвсса бусурманнай кьурайштурал чIявусса зулмурду бувссар. Мунин бувну, Маккаливсса чIумал МухIаммад Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, нюжмар чак къабувссар, циняв халкь цачIун батIин бюхълай къабивкIунтIий.

Исламрал тарихраву цалчин нюжмар-чак бувсса инсан хьуссар Асад бин Зарарат. Му иш хьуссар МухIаммад идавс саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, Мадиналив изаннин. Мадиналул халкьуннащал Идавс саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, хьуна авкьусса чIумал цалчин байаьт (кьутIи, икьрал) дуллуманугу ивкIссар Асад бин Зарарат. Му тасттикь буллай бур Абу Давудлул ва аль-Байгьакьил бувцусса хIадисирттаву:

«Кьяъб бин Маликлул бувсуна: «МухIаммад Идавсин саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, нюжмар чаклил азан баяйхту, мунал Асад бин Зураратлухлу дуаь дувайва. На цIувххуссия: «Нюжмар чаклийн акбар тIисса чIу бавукун ина Асадлухлу дуаь циван дувара?» Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, увкуна: «Му унутIий цалчин жул хьхьичI имамну авцIуну нюжмар-чак бувсса инсан». На ялагу цIувххуссия: «Зу цими инсан уссияв?» «МукьцIала» - увкуна Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям. Ва хIадисрайн бувну Имам Шафинал мазгьабраву нюжмар чакливу мукьцIала инсан икIан аьркинссар увкуну бур.

Ца риваятрайн (бусала) бувну, МухIаммад Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, цала цалчинмур нюжмар чак бувссар Маккалия Мадиналив гьижра бувкун, Кьуба тIисса махIлалия Рануна тIисса кIанттайн лавгун (Кьубалия Мадиналив нанисса ххуллийсса). Микку яхъанай бивкIссар Бану Салим бин Аьвф тIисса кьабила (племя). Му нюжмар-чакливу ттурша адимина усса жямат гьуртту хьуссар тIий бур.

Цамур риваятрайн бувну цалчинмур нюжмар чак Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, Кьуба тIисса кIанттай бувссар тIийгу бур.

Жунма Аллагьнал Исламрал тарих лахьлансса гъира булуннав, Идавсил саллаллагьу аьлайгьи ва саллям, ххуллу бувгьуну бачин буваннав, Зал рязисса аьмал булуннав. Амин!